İçindekiler
Merkeziyetsiz olmasıyla dünya çapında büyük ses getiren ve toplumun itibari paralara bakış açısını değiştiren kripto paralar, sanal para birimleri olarak geniş bir kullanım alanına sahip olup hukuki nitelikleri ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bazı ülkeler kripto paraları yasal bir ödeme aracı veya varlık olarak kabul ederken bazı ülkeler ise henüz bu konuda net bir yaklaşım benimsememiştir. AEY Legal olarak bu yazımızda sizlere kripto paralar, kripto paraların sözleşmeler içindeki yeri, kripto paraların muhtelif ülkelerde hukuki statüsü ve kripto paraların Türkiye’deki statüsü konularında bilgi sunacağız.
Kripto Para Nedir?
Kripto para, 2009 yılında Satoshi Nakamoto adında bir kişi tarafından ortaya çıkarılmıştır. Dijital veya sanal bir varlık olarak ortaya konan kripto paralar, merkeziyetsiz bir teknoloji olan blok zincirler üzerine inşa edilmektedir. Buna ek olarak kripto paralar geleneksel merkezi otoritenin varlığına karşın dağıtık bir ağ olan blok zinciri kullanır. Böylelikle kripto paralar, itibari paranın aksine banka veya bir ödeme sistemi aracısına ihtiyaç duyulmadan parasal değeri çevrimiçi olarak aktarmayı sağlamaktadır. Bu paralar hükümet veya diğer bir otorite tarafından kontrol edilememekte olup bilgisayar ve eşler arası ağlar tarafından yönetilmektedir.
İlk kripto para birimi Bitcoin olarak kabul edilmektedir ve yine Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulmuştur. Şu an kripto paraların binlerce çeşidi bulunmakta olup en bilinenleri Bitcoin, Ethereum, Litecoin, Polkadot, Ripple (XRP) olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kripto para türleri kişilerin dijital cüzdanlarında saklanır ve genelde yazılım, donanım veya kağıt tabanlı olabilmektedir. Kripto paralar bir ödeme aracı olmalarının yanısıra yatırımcılar açısından da yüksek getirili fırsatlar da sunmaktadır. Ancak yatırımcıların kripto para yatırımı yaparken birçok avantajın yanında dezavantajları da göz önünde bulundurması gerekmektedir. Örneğin geçtiğimiz yıllarda en büyük beş kripto para borsasından biri olan FTX iflası, birçok kullanıcıyı ve yatırımcıyı büyük mağduriyetlerle karşı karşıya kalmıştır.
Kripto paraların dünyada gördüğü bu rağbet karşısında devletler; kullanıcıların ve yatırımcıların korunması, kara paranın aklanmasının ve terörizmin finansmanının engellenmesi, kripto paraların vergilendirilmesi ve finansal istikrarın sağlanması amaçlarıyla kripto paralar için yasal düzenlemeler oluşturma kapsamında çalışmalara başlamıştır. Bunun en önemli örneği olarak 31 Mayıs’ta Avrupa Birliği’nde yasalaşan Kripto Varlık Piyasaları Regülasyonu (MiCA) örnek gösterilebilecektir.
Kripto Paraların Sözleşmeler İçindeki Yeri
Kripto paralar taraflarca akdedilecek sözleşme ilişkilerinde bir mal veya hizmetin karşılığı olarak belirlenebilmektedir. Türk Hukuku’nda da kripto paraların alımı ve satımı belirli kurum ve kuruluşlar aracılığıyla mümkündür ancak mal ve hizmet karşılığı kripto paralarla ödeme yapılması, 16 Nisan 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlık Kullanılmamasına Dair Yönetmelik ile yasaklanmıştır. Ödemelerde kripto paraların kullanılması yasaklansa da kişiler kripto paraları sözleşmelerde bir edimin veya hizmetin karşılığı olarak kullanabilmekte ve sözleşme serbestisinin bir sonucu olarak kripto paraların sözleşme konusu olduğu sözleşmeler akdedebilmektedir. Ancak yasal çerçeve ve bu sözleşmelerin hukuki statüsü, Türk Hukuku’na getirilecek genel bir kripto varlık düzenlemesiyle muhtemelen açığa kavuşacaktır.
Kripto Paraların Muhtelif Ülkelerdeki Hukuki Statüsü
Kripto paraların yukarıda belirtildiği üzere regülasyon ihtiyacı ile ülkeler kripto varlıklara ilişkin hukuki düzenlemeler adına çalışmalarda bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri Bitcoin’i 2013 yılında sanal para olarak tanımlamış olup kripto para sahiplerinden gelir vergisi alınmasına karar vermiştir. 2021 tarihinden itibarense kripto paralar hakkında yapılan yasal çalışmalar sonucu kripto paralar tüm eyaletler tanınmıştır. Ancak mevcut kripto varlıklara ilişkin yasal düzenleme belirsizdir. Güncel son haberler kapsamında Amerika Birleşik Devletleri Finansal Hizmetler Komitesi, kripto varlık sektöründe gözetim ve denetimin sağlanması konusunda yasa tasarılarını incelemeye devam etmektedir.
Avrupa Birliği Kripto Varlık Piyasaları Yönetmeliği’ni Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe koymuş olup yönetmelikte yer alan maddelerin çoğunluğu 30 Aralık 2024 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
Çin Halk Bankası son gelişmeler kapsamında kripto para borsalarının ülkede faaliyet göstermesini yasaklamış ve Eylül 2021’de tüm kripto para birimlerini tamamen yasaklamıştır. Ülke kripto para birimlerini yasaklamasının ardından merkez bankası dijital para birimi olan e-CNY/ dijital yuanı geliştirmek adına test programı yürütmektedir.
Kanada Türkiye ve Çin örneğinin aksine daha proaktif bir tutum sergilemekte olup Toronto Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören Bitcoin Borsa Yatırım Fonunu (ETF) onaylayan ilk ülkedir. Kanada aynı zamanda kripto ticaret platformlarına ve bayilerine, düzenleyici kurum ve kuruluşlara kaydolmayı da zorunlu hale getirmiştir. Yine tüm kripto yatırım firmaları da para hizmeti işletmeleri olarak sınıflandırmakta ve bu firmaların yetkili kurum ve kuruluşlara kaydolmaları zorunludur. Kanada aynı zamanda kripto varlıkları da vergilendirmektedir.
Birleşik Krallık’ta henüz kripto varlık regülasyonu taslağı bulunmasa da, Birleşik Krallık Finansal Yürütme Organı (FCA), 1 Eylül 2023 tarihinden itibaren Birleşik Krallık’taki kripto varlık işletmelerinin kara para aklamayı ve terörizmin finansmanını engellemek amacıyla uymaları gereken yeni kurallar olan “Travel Kuralları”nı belirlemiştir. Bu kurallarla birlikte, kripto varlık işletmeleri, kripto varlıklara dayalı işlem bilgilerini doğrulama yükümlülüğüne sahip olacak ve bu şekilde düzenlemeler daha kullanıcı dostu hale getirilecektir.
Kripto Paraların Türk Hukukundaki Statüsü
Türkiye henüz kripto paralar hakkında genel bir yasal düzenlemeyi yürürlüğe koymamış olup regülasyonun taslak çalışmaları halen sürdürülmektedir. Türkiye’de birçok kişi kripto para yatırımı yapmakta olup bu yatırımlar için kripto para borsası niteliğine sahip birçok kuruluş bulunmaktadır. Türkiye’de de yukarıda belirtildiği üzere FTX’in batışına benzer olarak yerli kripto para borsası olan Thodex batmış ve birçok kullanıcı ve yatırımcı büyük maddi kayıplara uğramıştır. Kripto varlıkların Türkiye’de geniş çevrelerde kullanıldığı görüldükten sonra 16 Nisan 2021 tarihinde Resmi Gazete’de Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik yayımlanmış olup bu hukuki düzenleme kripto varlıklar hakkında tanımlamada da bulunmuştur.
İlgili tanım uyarınca kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar olarak tanımlanmaktadır.
Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te ayrıca kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacağı veyahut doğrudan veya dolaylı şekilde kullanımına yönelik hizmet sunulamayacağı da açıkça belirtilmiştir.
Yönetmelikte de görüldüğü üzere ödemelerde kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılması yasaklanmıştır. Yani gerçek veya tüzel kişiler sözleşmelerde veya ödeme işlemlerinde hizmetin karşılığını kripto para olarak ödeyemeyecektir. Çünkü yönetmelik içerisinde yapılan kripto varlık tanımı uyarınca kripto paralar bir ödeme aracı olarak da nitelendirilememektedir.
Türk hukukunda yapılan bu tanımlama, Türkiye’de kripto yürürlüğe konan yönetmelik ile amaçlanan kripto para ile kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanı gibi hukuka aykırı ve suç teşkil eden kullanımın önlenmesi ile kullanıcı ve yatırımcıların hukuken korumasının sağlanması olarak değerlendirilebilir.
Yukarıda hukuki açıdan önem ihtiva eden “Kripto Paraların Hukuki Niteliği” konusu genel bir çerçeveyle açıklanmıştır. “Kripto Paraların Hukuki Niteliği” konusu oldukça önemli ve hukuki danışmanlık alınması gereken başlıca konulardan biridir. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
