Mesafeli Satış Sözleşmesi Kapsamında Tüketici Hakları

Mesafeli satış sözleşmesindeki tüketici hakları en genel haliyle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile korumaya alınan birtakım haklardan oluşmaktadır. Mesafeli sözleşmeler; Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ilgili maddesine göre; alıcı ve satıcının fiziken birbirleri karşısında hazır bulunmadığı, malın alıcı tarafından bizzat görülmeksizin internet ya da reklam aracılığıyla tanıtılıp pazarlandığı ve kurulması anı dahil tüm iletişimin uzaktan kurulduğu sözleşmeler olarak tanımlanmıştır. Bu tanım gereğince mesafeli sözleşmelerde aranan en büyük özellik sözleşmenin kurulması anı dahil tüm süreçte uzaktan iletişim araçları ile iletişimin sağlanmasıdır. Bu iletişim araçları telefon, internet, faks, mektup, radyo ve katalog gibi; alıcı ile satıcıyı bir araya getirmeden satış imkanı sunan ve iletişimi sağlayan iletişim araçları olarak sayılabilmektedir. Kısaca, mesafeli satış sözleşmesi ya da mesafeli satış dendiğinde belirleyici rol oynayan temel özellik alıcı ve satıcının fiziki olarak karşı karşıya gelmeden sözleşmeyi kurmalarıdır. Mesafeli satış sözleşmelerindeki tüketici hakları ise mesafeli sözleşmeler sonucunda alıcı tüketicinin sahip olduğu haklar olarak tanımlanmaktadır.

Tüketicinin Hakları

Mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun satıcıya oranla daha güçsüz durumdaki alıcıyı koruma amaçlı olarak koymuş olduğu birtakım hukuki korumalar bütünüdür. Bu kanunun uygulanmasını ve esaslarını belirleyen Mesafeli Satışlar Yönetmeliği ile birlikte mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları genişletilerek sahip olunan korumanın da artırılması amaçlanmıştır. Buna göre mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları şu şekilde sıralanabilir:

• Ön Bilgilendirme Hakkı

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, mesafeli satışlarda satıcının ön bilgilendirme yükümlülüğü altında olduğunu ve alıcının mesafeli satış bakımından ön bilgilendirme uyarınca aydınlatılması gerektiğini öngörmüştür. Ön bilgilendirme hakkı mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları arasındaki en önemli haklardan biridir. Ön bilgilendirmenin hangi konularda yapılacağı ve neleri içermesi gerektiği ise Mesafeli Satışlar Yönetmeliği uyarınca belirlenmiştir. Buna göre ön bilgilendirmede;

• Sözleşme ile satışı gerçekleşecek olan mal ya da hizmete ait temel özellikler,
• Satıcının kimlik ve adres bilgileri,
• Alıcının ürüne dair şikayetlerini iletebileceği kişi ya da kurumun iletişim bilgileri,
• Fiyat ve masraflara ilişkin bilgilendirme,
• Tüketiciye yüklenecek herhangi bir ek masraf varsa buna ilişkin ibare,
• Ödeme ve teslimata ilişkin bilgiler ile çözüm yöntemleri,
• Cayma hakkı ile ilgili bilgilendirme,
• Uyuşmazlık durumunda Tüketici Hakem Heyeti ya da Tüketici Mahkemesine yapılabilecek başvuru hakkında bilgi verilmelidir.

Mesafeli satış sözleşmesinin mütemmim cüzü yani ayrılmaz parçası durumundaki ön bilgilendirme içeriğindeki hususlar değiştirilememekte olup ancak tarafların aksini kararlaştırmış olmaları halinde değiştirilebilmektedirler. Bu bilgilendirmenin yapılması sorumluluğu satıcıya ait olduğu gibi, uyuşmazlık halinde de ispat yükü TKHK uyarınca yine satıcıya aittir. Tüketicinin ya da alıcının zarar görme olasılığını en az seviyeye indirme amacıyla yapılan ön bilgilendirmenin yapılmaması ve ihlal edilmesi durumu yine aynı amaçla yaptırıma bağlanmıştır.

• Cayma Hakkı

Tüketici ondört gün içinde herhangi bir sebep göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Bu sürenin başlangıcı, hizmet sunumuna ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin akdedildiği tarihtir; teslim sözleşmesinde ise, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı tarihte başlar. Tüketiciye sözleşmenin kurulması ile mal teslimi arasında cayma hakkını kullanma şansı tanınmıştır.

Mesafeli satışa ilişkin sözleşme düzenlenerek satın alınan bir ürün üzerinde cayma hakkı kullanıldığında, ürünün satıcıya iade edilmesi gerekir. Nitekim tüketici sözleşmeyi feshetti ise malın satıcıya iade edilmesi ve fesih işleminin gerçekleştirilmesi gerekir. Satıcının malı geri alma teklifi bulunmazsa tüketicinin cayma hakkını kullandığını bildirdiği günü takip eden 10 gün içerisinde malı iade etme zorunluluğu bulunmaktadır.

• Cayma Hakkının İstisnaları

Mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları arasında yer alan cayma hakkı, Mesafeli Satış Yönetmeliği m. 15 uyarınca birtakım istisnalar barındırmaktadır. Bu istisnalar taraflar aksini kararlaştırmadığı sürece geçerli olup sözleşme ile aksinin kararlaştırılması mümkün görülmüştür. Buna göre;

• Mesafeli sözleşme ile alınan ve piyasada kur farkı ile işlem gören mala dair sözleşmelerde cayma hakkı kullanılamamaktadır.
• Alıcının özel ihtiyaç ve kişisel özelliklerine göre yapılmış özel üretim mallarda cayma hakkı kullanılamaz.
• Bozulması kısa süre içerisinde gerçekleşen, son tüketim tarihi geçen ya da geçebilecek olan malların satımında cayma hakkı yoktur.
• İadesi durumunda temizlik ve sağlık koşulları bozulması kaydıyla paketi açılmış ya da zarar görmüş ürünler hakkındaki satışta cayma hakkı kullanılması mümkün değildir.
• Alıcının malı teslim almasında sonraki süreçte herhangi bir yolla; ayrıştırılması mümkün olmayacak şekilde karışmış olan malda mesafeli satış sözleşmesindeki tüketicinin hakları arasında sayılan cayma hakkı bulunmamaktadır.
• Mobil oyun, dijital materyal ya da dijital yolla kullanımı mümkün olan diğer içerikler ile bilgisayarda kullanılan toner, kartuş ve benzeri materyallerin; ambalajları açıldıktan sonra tüketiciye tanınan cayma hakkı ortadan kalkmaktadır.
• Herhangi bir abonelik sözleşmesine tabi olmaksızın teslimi sağlanan gazete ve dergi gibi yayınlarda cayma hakkını kullanmak mümkün değildir.
• Elektronik alım satımlara ilişkin durumlarda cayma hakkı mümkün görülmemiştir. 

• Satıcının Üzerine Düşen Edimi Yerine Getirmesi

Mesafeli satış sözleşmelerindeki tüketicinin hakları arasında sayılmakta olan bir diğer hak da satıcının edimi yerine getirmesi olarak belirlenmiştir. TKHK’nın 8. maddesinin 3. fıkrası uyarınca; satıcı veya sağlayıcı, tüketici siparişinin kendisine ulaştığı andan itibaren mutabık kalınan süre içinde yükümlülüğü yerine getirmek zorundadır. Malların satışı halinde satıcıya tanınan bu süre her halükarda otuz günü geçmemelidir. Satıcı veya sağlayıcının bu süre içinde yükümlülüklerini yerine getirmemesi hali tüketiciye sözleşmeden cayma hakkı tanımaktadır. 

Açıkça görülmektedir ki, tüketicinin siparişi satıcı veya sağlayıcıya ulaşır ulaşmaz satıcı veya sağlayıcının yükümlülüğünü yerine getirmesi için gereken sürenin yürürlüğe girmeye başladığı görülmektedir. Satıcı/tedarikçi taahhüdü taahhüt ettiği süre içinde yerine getirmekle yükümlü olmakla birlikte, taahhüt edilen süre hiçbir şekilde otuz günü geçmemelidir. Satıcının ifasının otuz günü aşması halinde tüketicinin sözleşmeden cayma hakkı vardır.

Mesafeli Satış Sözleşmesinde Tüketiciye Tanınan Haklar ve Sonuçları

Tüketiciler ile satıcılar veya diğer adıyla tedarikçiler arasındaki eşitsizlik nedeniyle, savunmasızları korumaya yönelik kurulan hukuk sistemimiz, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve bu kanunun paralel uygulanması olan, usul ve esasları belirleyen “Mesafeli Sözleşme Yönetmeliği” ile tüketicileri korumak amaçlanmaktadır. Nitekim bu ve diğer düzenlemelerle mesafeli satış yapan satıcı ya da tedarikçiye bazı yükümlülükler getirilmiş ve bu yükümlülükler idari para cezası gibi yaptırımları da beraberinde getirmiştir. Tüketici haklarını bilmek ve ihlali halinde karşılaşacağı yaptırımların farkında olmak bir satıcı veya tedarikçi için tüketiciye zarar verme olasılığını azaltır. Aslında günümüz Türk toplumunun çoğunda uzaktan satış yerine geleneksel satış tercih edilmekte ve uzaktan satış henüz hoş karşılanmamaktadır. Kanaatimizce bu tercih, tüketicilerin haklarını bilmemelerinden kaynaklanmaktadır. Ancak teknolojinin gelişmesi birçok sosyal alanında gelişmesine yol açmıştır. Etkilediği her alanda düzenleme gerektiren teknolojinin, mağaza-müşteri ilişkisinden doğan “gel bak al” içeriğiyle geleneksel ticaret anlayışını değiştirdiği kuşkusuzdur. Artık teknoloji sayesinde tüketiciler ve satıcılar veya tedarikçiler birbirleriyle tanışmadan mal veya hizmet alışverişi yapabilmektedir. Mesafeli satış sözleşmelerindeki tüketicinin hakları oldukça geniş kapsamlı ve tüketiciye geniş yetki tanıyan bir koruma çemberidir.