İçindekiler
Dijital Oyun Hukuku Mevzuat Düzenlemesi
Dijital oyun hukuku Türk Hukuku düzenlemeleri kapsamında Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) uyarınca koruma altına alınmıştır.
Dijital Oyun Hukuku Nedir?
Dijital oyun, oyuncunun elektronik bir sistem veya teknolojik alet (Bilgisayar, tablet, telefon vb.) vasıtasıyla kurduğu etkileşim neticesinde oluşan sonucun ekran veya benzeri bir görüntü sistemi aracılığıyla gösterilmesi olarak tanımlanmıştır.
Dijital oyunlar birer fikir ve sanat eseri sayılmalarından ve son dönemlerde hızlıca gelişmelerinden ötürü dijital oyun hukuku dikkat çeken bir alan haline gelmiştir. Dijital oyun hukuku kapsamında mobil oyun hukuku ile masaüstü oyun hukuku yer almaktadır. Bu nedenle gerek mobil oyun geliştiriciler gerek masaüstü oyun geliştiriciler için dijital oyunlara ilişkin eser sahipliğini konu alan düzenlemeler başta olmak üzere bu alanı etkileyen tüm mevzuat önem arz etmektedir.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun Tanımlar başlıklı 1/B maddesinde sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri eser olarak sayılmıştır. Eser sahibinin fikri çabası, yaratma yeteneği, bireyselliği ve eserin yeni olması koşulları dikkate alındığında dijital oyunlar, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda belirtilen eser kapsamına girmektedir. Eserler açısından sübjektif unsur sahibinin fikri çabasını, yaratma yeteneğini, kişiliğini ve eserin yeni olmasını açıklar. Objektif unsur ile kastedilen ise Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eser tanımı altında sayılan eser gruplarına girmesidir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında eserin korunabilmesi için sübjektif veya objektif unsurdan birinin sağlanması gerekmektedir.
Danıştay ilgili dairesi kararında[1] bilgisayar programlarının ilim ve edebiyat eseri niteliğinde olduğunu, belli bir mizansen veya senaryo çerçevesindeki hareketli ve sesli görüntüleri bilgisayarın yeniden üretmesini sağlayan komutlar kümesini içeren bilgisayar oyunları; kaset, disk ve benzeri hareketli görüntü ve ses taşıyıcılarına veya ileticilere kaydedilmiş ifadesiyle, 3257 sayılı Sinema, Video ve Müzik Eserleri Kanunu Kapsamında bulunduğunu belirtmiştir.
Dijital oyunu içine alan yazılım kodları, oyun içerisinde yer alan diyaloglar, çizim ve müzikler ile bunlara ilişkin tüm yaratımlar dijital oyun hukuku başlığı ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunacaktır. Başka bir oyun içerisinde daha önce eser sahibi tarafından hazırlanmış çizim ve grafiklerin kullanılması çizim sahibi kişinin fikri haklarına saldırı sayılacağından, çizim sahibi Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında koruma talep edebilecektir.
Dijital oyun içerisinde yer alan yazılım kodları Kanun kapsamında ilim ve edebiyat eseri olarak değerlendirilmesi sebebiyle korunmaktadır. Oyun içerisinde yer alan grafik ve çizimler güzel sanat eseri olarak değerlendirildiğinden yine Kanun kapsamında korunacaktır.
Türk hukukunda dijital oyunların yazılım kodlarını içeren kısmı bilgisayar programı olarak, dijital oyunların bütünü ise Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında sinema eseri olarak kabul edilmektedir. Sinema eserleri “bir şekle sokulmak” suretiyle ortaya çıkarılmaları ve üzerlerinde ses ve resim kompozisyonu yapılması dijital oyunlara uygulanabilir haldedir. Dijital oyun hak sahipleri Kültür ve Turizm Bakanlığına zorunlu tescil için başvurmak suretiyle dijital oyunlar için sinema eseri olarak dijital oyun hukuku kapsamında koruma talep edebilecektir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile değerlendirildiğinde dijital oyunlar üzerinde eser sahibinin fikri hakları olacağı tartışmasızdır. Eser sahibinin oyun üzerinde mali ve manevi olmak üzere iki tür hakkı bulunmaktadır. Manevi haklar eser sahibinin eser ile arasındaki manevi bağı göstermektedir. Eser sahibinin umuma arz yetkisi, sahibinin adını belirtme yetkisi, eserde yapılacak değişiklikleri yasaklayabilme yetkisi, eseri geçici olarak alma hakkı, eseri bozma veya yok etme hakkı manevi haklar olarak değerlendirilmektedir.
Dijital oyunlar eser sahibine büyük bir ekonomik kazanç sunmaktadır. Burada Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında mali haklar öne çıkmaktadır. İşleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı, işaret ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletişim hakkı mali haklar arasında sayılabilecektir. Mali haklar, manevi haklardan farklı olarak satışa, kiraya, bağışlamaya ve bundan başka her türlü hukuki işleme konu edilebilecektir. Bir dijital oyunu oluşturan eser sahibi bu oyunu çoğaltarak satışa sunabilecek ve bundan mali kazanç elde edebilecektir.
Dijital Oyunlar Kapsamında Eser Sahibinin Hakları
Eser sahibinin dijital oyun hukuku kapsamında fikri haklarının ihlal edilmesi söz konusu olabilmektedir. Eser sahibinin bu kapsamda mali ve manevi haklarına saldırılarda bulunulabilecek ve eser sahibi tarafından bu saldırılara karşı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 66 vd. kapsamında saldırının önlenmesi davası, tespit davası, elde edilen kazancın iadesi davası ile maddi ve manevi tazminat davaları açılabilecektir.
Tespit davası ile hukuk aykırı eylem tespit edilecek ancak bu dava davayı açmakta hukuki yarar olması halinde ikame edilebilecektir. Eser sahibi tecavüzün ref’i (saldırının durdurulması) davası açarak saldırının durdurulması için mahkeme tarafından gerekli tedbirlerin alınmasını sağlayacaktır.
Eser sahibinin mali haklarının ihlali halinde saldırının durdurulması davası kapsamında eser sahibi telif tazminatı talep edebilecektir. Telif tazminatının talep edilmesinde eser sahibinin zararı veya saldırıda bulunanın kusuru aranmamaktadır. Burada kusursuz sorumluluk hali söz konusudur. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 68’inci maddesi uyarınca izin alınmamış hak sahipleri Eseri, icrayı, fonogramı veya yapımları hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazılı izni almadan, işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilecektir. 68’inci maddenin (2) numaralı fıkrasında izinsiz çoğaltılan kopyalar olması halinden bahsedilmiştir. (2) numaralı fıkra uyarınca izinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmamışsa hak sahibi çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını talep edebilecektir. Burada izinsiz çoğaltan kişinin hukuki sorumluluğu ortadan kalkamayacaktır.
Eser sahibi kendisine yönelik henüz doğmamış ya da tekrar edilme tehlikesi olan bir saldırı olması halinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 69’uncu maddesi uyarınca tecavüzün men-i davası ikame edebilecektir. Önleme davası açılabilmesi için ilk olarak eser sahipliğinden doğan hakka saldırı ya da saldırı tehlikesi olması, ikinci olarak saldırının hukuka aykırı olması gerekmektedir.
Eser sahibi, fikri haklarını ihlal eden eylemlere yönelik olarak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 70’inci madde kapsamında tazminat talebinde bulunabilecektir. Manevi hakları ihlal edilen kişi uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilecektir. Mahkeme bu para yerine ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilecektir. Hakka tecavüz eden kişinin kusurlu olması halinde manevi hakları zarar gören kişi haksız fiil hükümleri çerçevesince de tazminat talebinde bulunabilecektir. Bu tazminata hükmeden her iki duruma ek olarak hakkı tecavüze uğrayan kişi temin edilen karın kendisine verilmesini de isteyebilecektir.
Yukarıda hukuki açıdan önem ihtiva eden dijital oyun hukuku konusu genel bir çerçeveyle açıklanmıştır. Dijital oyun hukuku konusu oldukça önemli ve hukuki danışmanlık alınması gereken başlıca konulardan biridir. Telif hakları avukatları başta olmak üzere FSEK uyuşmazlıklarında uzman avukat kadrosundan oluşan hukuk büromuzdan destek alabilirsiniz. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
[1] Danıştay E. 1992/4550, K. 1994/1856, 27.09.1994
