Faydalı Model Nedir?

Faydalı model ve faydalı model kapsamında haklar, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve ilgili mevzuatta düzenlenmiştir.

Faydalı Model Nedir?

Faydalı model, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 142. maddesinde açıklanmıştır. İlgili hüküm uyarınca tekniği bilinen durumuna dahil olmayan yeni ve tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilirse (sanayiye uygulanabilir buluşlar) faydalı model verilerek korunabilecektir.

Faydalı model patent başvurularının yüksek maliyetleri bulması ve patent sürecinin uzun olması sebebiyle ve daha ucuz, pratik ve hızlı olması göz önüne alınarak tercih edilmektedir. Faydalı model ile patent alınamayacak ölçüde ancak patent benzeri bir biçimde korunma altına alınmayı hak eden yeniliklerin koruma dışı bırakılması engellenmektedir. Faydalı model koruması ile teknik alandaki buluşlar koruma altına alınmakta ve buluş sahibine faydalı model kapsamında yalnızca onun sahip olabileceği yetkiler verilmektedir. 

Buluş niteliğinde sayılmadığı için aşağıdaki konular faydalı model ve patentin sağlayacağı hukuki korumadan yararlanamayacaktır:

• Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
• Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
• Bilgisayar programları.
• Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
• Bilginin sunumu.

Yine buluş olarak nitelendirilse de aşağıdaki konular hakkında faydalı model ve patent belgesi verilmesi imkansızdır:

• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı buluşlar,
• Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler, 
• İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi yöntemleri,
• Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi,
• İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

Aşağıdaki buluşlar ise patent korumasından yararlanabilir olsa da faydalı model korumasından yararlanamayacaktır.

• Kimyasal ve biyolojik maddelere veya kimyasal ve biyolojik usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar.
• Eczacılıkla ilgili maddelere veya eczacılıkla ilgili usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar.
• Biyoteknolojik buluşlar.
• Usuller veya bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar.

Faydalı Model Başvurusu ve Tescili

Faydalı model başvurusu için başvuru formunun, buluş konusunu açıklayan tarifnamenin, istemlerin, tarifnamede veya istemlerde atıf yapılan resimlerin, faydalı model konusu ürün için özetin ve başvuru ücretinin ödendiğini gösterir bilgi veya belgenin başvuruya eklenmesi gerekmektedir. İşleme alındıktan sonra bu sayılan unsurlardan en az birinin eksik olması veya unsurların yabancı dilde verilmesi halinde bildirime gerek olmaksızın başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde eksiklikler giderilmeli ve Türkçe çeviriler verilmelidir. Aksi halde başvurular geri çekilmiş sayılmaktadır.

Faydalı model başvurusunda patent verilmesi talebi, başvuru sahibinin kimlik ve iletişim bilgileri, Türkçe veya Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına taraf veya karşılıklılık ilkesini uygulayan devletlerin resmi dillerinden biri ile yazılmış tarifname veya önceki bir başvuruya yapılan atıf yer almadığı takdirde faydalı model başvurusu işleme alınmayacaktır.

Başvuru yapıldıktan ve şekli eksikliklerin giderildiğinin bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde başvuru sahibi ücretini ödeyerek araştırma talebinde bulunmaktadır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na tabi olan faydalı model başvurularında araştırma raporu alınması zorunlu kılınmıştır. Bu iki aylık süre içerisinde ilgili kişi tarafından araştırma talebi yapılmadığı takdirde başvuru geri çekilmiş sayılacaktır. Süresinde talep edilen araştırma sonucunda araştırma raporu hazırlanacak, başvuru sahibine bildirilecek ve akabinde Türk Patent bülteninde yayınlanacaktır.

Başvuru konusunun faydalı model verilemeyecek konu ve buluşlardan olması halinde veya başvuru sahibi tarafından sunulacak tarifnamenin ve istemlerin yeterince açık olmaması nedeniyle araştırma raporu düzenlenemiyorsa, araştırma raporu düzenlenmeyecek ve başvuru sahibinden bu konudaki itirazlarını ve başvurudaki değişikliklerini bildirim tarihinden itibaren üç ay için sunması istenecektir. Bu süre içinde itirazda bulunulmaması veya itirazın ya da yapılan değişikliklerin kabul edilmemesi halinde başvuru reddedilecektir. İtirazın veya yapılan değişikliklerin kabul edilmesi durumunda ise araştırma raporu düzenlenerek başvuru sahibine bildirilecek ve Türk Patent bülteninde yayımlanacaktır.

Araştırma raporunun yayınlanmasını takiben üç ay içinde başvuru sahibi araştırma raporunun içeriğine itiraz edebilecek veya üçüncü kişiler görüş bildirebilecektir. Böyle bir itiraz veya görüş olmaması halinde yalnızca araştırma raporu, böyle bir itiraz veya görüş olması durumunda ise araştırma raporu ile görüş ve itirazlar değerlendirilecektir.

Bu sürecin sonunda Türk Patent tarafından yapılan değerlendirme ile faydalı model belgesi verilmesine karar verildiği takdirde bu karar başvuru sahibine bildirilecek, karar ve faydalı model Türk Patent bülteninde yayımlanacaktır. 

Ancak Türk Patent tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda başvurunun ve başvuru konusunun 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda yer alan geçerlilik koşullarına uygun olmadığına karar verildiği takdirde başvuru reddedilecek ve karar başvuru sahibine bildirilerek Türk Patent bülteninde yayımlanacaktır. Başvuru sahibi kendisine bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde bu ret kararına karşı itirazda bulunabilecektir. Süresi için itiraz yapıldığı takdirde Türk Patent tarafından gerekli incelemeler yapılarak faydalı model belgesi verilip verilmeyeceğine ilişkin karar verilecektir.

Türk Patent yapmış olduğu değerlendirme sonucunda faydalı model belgesi verilebilmesi için değişiklik yapılması gerektiğine karar vermesi halinde, bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde değişikliklerin yerine getirilmesi başvuru sahibinden istenecektir. Yapılan değişikliklerin Türk Patent tarafından kabul edilmesi halinde faydalı model belgesi verilmesine karar verilecek ve bu karar başvuru sahibine bildirilerek Türk Patent bülteninde yayımlanacaktır. Değişiklikler başvuru sahibi tarafından yerine getirilmediği veya yapılan değişiklikler kabul edilmediği takdirde başvuru geri çekilmiş sayılacak ve bu karar başvuru sahibine bildirilerek Türk Patent bülteninde yayımlanacaktır.

Faydalı Model ile Patent Arasındaki Farklar

Faydalı model ile patent arasında yenilik basamağı, sanayiye uygulanabilir şartı, araştırma raporu ve koruma süresinin varlığı yönünden benzerlikler bulunsa da temel noktalardan birbirleriyle farklılaşmaktadır.

• Hem faydalı model hem de patent için “yenilik basamağı” şartı aranmaktadır. Ancak faydalı model için yenilik değerlendirmesi yapılırken buluş konusunda katkı sağlamayan teknik özellikler değerlendirilmemektedir.
• Faydalı model için “buluş basamağı” yerine getirilmesi gereken şartlardan değildir. Ancak patent sahibi olacak kişi buluşu adına patent belgesi alabilmek için buluş basamağını aşmış olmalıdır.
• Faydalı modellerde patent için var olan korumanın aksine usuller ve usuller sonucu elde edilen ürünler, eczacılıkla ilgili maddeler, biyoteknolojik buluşlar ve kimyasal ve biyolojik maddeler için koruma söz konusu değildir.
• Patent başvuruları için araştırma ve inceleme raporu düzenlenmesine karşılık faydalı model başvurularında yalnızca araştırma raporu düzenlenmektedir.
• Faydalı model başvurusu başvuru tarihinden itibaren on yıl korunmaktayken; patent ise başvuru tarihinden itibaren yirmi yıl süreyle korunmaktadır.

Yukarıda hukuki açıdan önem ihtiva eden Faydalı Model konusu genel bir çerçeveyle açıklanmıştır. Faydalı Model konusu oldukça önemli ve hukuki danışmanlık alınması gereken başlıca konulardan biridir. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.