İçindekiler
Haksız Rekabet Nedir?
Rekabet, en yalın haliyle aynı işi yapan insanlar ya da kuruluşlar arasında gerçekleşen daha iyiye ulaşma ve daha iyi sonuç alma yarışması olarak nitelendirilebilir. Rekabet etmek tüm hukuk sistemlerince düzenlenmiş bir hak olarak günümüzde mevcudiyetini devam ettirmektedir. Bu hak sayesinde taraflar arasında özgürce ekonomik kararların verilmesi sağlanabilmektedir. Rekabet etmek bir hak olmakla birlikte bu hakkı kullanırken bir başkalarının korunan hak ve menfaatlerini ihlal etmemek gerekir. Taraflar arasındaki rekabet kanunlara ve mevcut hukuki kurallara uygun bir şekilde sürdürülmelidir. Yasalara ve hukuka aykırılık teşkil eden rekabet ortamı artık haksız rekabet haline gelir ve suç teşkil eder.
Çok eski dönemlerden beri mücadele edilen haksız rekabet kavramının pek çok tanımı mevcuttur. Haksız rekabetin ne olduğu pek çok yazar tarafından farklı şekillerde kaleme alınmıştır. Genel ve ortak anlamı bakımından haksız rekabet, iyi niyet ya da dürüstlük kurallarına veya hukuka aykırı bir şekilde rekabet ortamını bozucu hareket ve fiiller olarak tanımlanabilmektedir. Belirtmek gerekir ki herkesin haksız rekabetin engellenmesini talep etmeye hakkı vardır. Bu hak mutlak bir hak olarak herkese karşı ileri sürülebilmektedir. Haksız rekabetin yasaklanmasının rakibi, müşterileri, ekonomiyi korumak gibi pek çok gerekçesi vardır.
Her fiilin haksız rekabet teşkil edeceğini söyleyemeyiz. Kanun koyucu birtakım kriterleri gözetmektedir. Ayrıntılı bilgi için hukuki danışmanlık almanızı öneririz.
Haksız Rekabet Halleri Nelerdir?
Kanun koyucu, haksız rekabet hallerinin başlıcalarına Türk Ticaret Kanunu’nda yer vermiştir. Ancak haksız rekabet halleri aşağıda sayılanlardan ibaret değildir. Her somut olayın kendi içinde farklı özelliklere sahip olması nedeniyle hak kaybı yaşamamak için hukuki destek almanızda fayda vardır.
Haksız rekabetin söz konusu olduğu başlıca haller;
- Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar haksız rekabet teşkil etmektedir.
Örnek durumlar;
- Başkalarını yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek
- Kendisi hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak veya aynı yollarla üçüncü kişiyi rekabette öne geçirmek
- Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahip olduğunu ileri sürerek yanlış kanı yandırmak
- Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak
- Seçilmiş bazı malları, iş ürünlerini veya faaliyetleri birden çok kere tedarik fiyatının altında satışa sunmak
- Müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltmak
- Müşterinin karar verme özgürlüğünü özellikle saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak
- Malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını, kullanım amaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemek ve bu şekilde müşteriyi yanıltmak
- Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltme çabaları da bu kapsamdadır.
Örneğin; Üçüncü kişilerin işçilerine, vekillerine ve diğer yardımcı kişilerine karşı kendisine çıkar sağlamak amacıyla birtakım tekliflerde bulunmak ve kişileri üretim ve iş sırlarını ifşa etmeye yöneltmek.
- Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanmak.
Örneğin; Kendisinin uygun bir katkısı olmaksızın başkasına ait pazarlanmaya hazır çalışma ürünlerini teknik çoğaltma yöntemleriyle devralıp onlardan yararlanmak.
- Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek
- İş şartlarına uymamak
- Özellikle karşı tarafın aleyhine onun durumunu ağırlaştıran dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak.
Haksız Rekabet Suçu Nedir?
Haksız rekabet suçu niteliği itibariyle haksız fiil teşkil etmektedir. Bu nedenle haksız rekabet suçu kanunda düzenlenmemiş olsaydı bile haksız fiil hükümlerince bu suçu önlemek mümkün olacaktı. Kamu düzenini yakından ilgilendirmesi sebebiyle haksız rekabet bir suç olarak kanunlarımızda hüküm altına alınmıştır. Yukarıda belirtilen hususların gerçekleşmesi halinde haksız rekabet fiili suç teşkil edip birtakım yaptırıma tabi tutulacaktır. Bunun sonucunda çeşitli davalarla hukuki sürecinizi başlatabilirsiniz.
Bu davalar;
- Tespit davası
- Men davası
- Maddi veya manevi tazminat davaları
- Eski hale iade davası
Bunların yanı sıra geçici tedbirlerden yararlanmanız mümkündür. Ayrıntılı bilgi için haksız rekabet hukukunda deneyimli bir avukata danışmanızı önermekteyiz.
Haksız Rekabet Suçunun Cezası Nedir?
Haksız rekabet suçu çeşitli hükümlerle yaptırıma bağlanmıştır. Tarafların rekabet etme hakkını zedeleyici faaliyetlerde bulunmak elbette ki ceza yaptırımına konu olacaktır. Haksız rekabet suçunun cezası kanunda hüküm altına alınmıştır. Ancak haksız rekabet suçu şikâyete tabi bir suçtur. Yani şikâyet edilmediği takdirde kendiliğinden yetkili makamlarca soruşturulamaz. Ancak fiil daha ağır cezayı gerektiriyor ise bu durumda şikâyete tabi olmama durumu gündeme gelebilir. Haksız rekabet suçu gibi soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan suçlar hakkında yetkili kimse altı ay içinde şikâyette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz. Dolayısıyla şikâyete hakkı olan tarafın haksız rekabete konu olan fiili ve failin kim olduğunu bildiği veya öğrendiği günden itibaren altı ay içinde şikâyette bulunması gerekmektedir. Aksi takdirde hak kaybı yaşanabilir.
Haksız rekabet suçunu işleyenler iki yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmedilirler. Burada seçimlik ceza söz konusudur. Yani hâkim adli para cezasına hükmedebileceği gibi 2 yıla kadar hapis cezası da verebilir. Dilerse her iki cezayı da birlikte verebilir. Vereceği hapis cezası 2 yılı aşkın olamaz. Adli para cezası ise somut olayın özelliklerine göre muhakeme edilerek hesaplanır.
Cezai yaptırıma tabi tutulmak için;
- Yukarıda bahsi geçen durumlardan bir veya birkaçını işlemek,
- Kendisinin rakiplerine tercih edilmesi için kasten yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek,
- Rakibinin çalışanlarını veya yardımcılarını onun üretim veya ticaret sırlarını ele geçirmelerini sağlamak için aldatmak,
- Kendi çalışanlarının, vekillerinin veya yardımcılarının işlerini gördükleri sırada cezayı gerektiren bir haksız rekabet fiilini işlediklerini öğrenip de bu fiili önlemeyenler veya gerçeğe aykırı beyanları düzeltmek
Fillerinden en az biri işlenmiş olmalıdır.
Haksız Rekabet Suçunun Unsurları Nelerdir?
Haksız rekabet teşkil eden bir fiil veya davranışın suç haline gelebilmesi için kendi içinde birtakım unsurları barındırması gerekmektedir. Haksız rekabet suçunun unsurları aşağıda maddeler halinde yer almaktadır.
- Rekabete etki eden bir fiil veya davranış olmalı.
Aktif veya pasif nitelikte olabilir.
- Bu davranış dürüstlük kurallarına aykırılık teşkil etmeli veya aldatıcı nitelikte olmalı.
Gerçek dışı beyanlarda bulunma, karşı tarafı kötüleme, tarafları sözleşmeyi ihlal etmeye yöneltme gibi durumlar söz konusu olmalıdır.
- Davranış, taraflar arasındaki rekabeti bozmalı.
- Davranış, katılanların menfaatlerine olumsuz olarak zarar vermeli.
- Davranış ile ortaya çıkan zarar arasında illiyet bağı bulunmalı.
Haksız rekabet suçunun faili bu suçun unsurlarını gerçekleştiren herkes olabilir. Yalnızca tacirler arasında mevcut olan bir müessese değildir. Suçun mağduru da kural olarak herkes olabilir.
Suçun manevi unsurunun oluşması bakımından ise failin yani haksız rekabet suçunu işleyen kişinin kusurunun olup olmaması önem arz etmez. Bu suç bakımından kusur yalnızca tazminat talebi bakımından aranan bir husustur. Failin cezai sorumluluğuna gidebilmek için muhakkak kasten veya en az taksirle hareket etmiş olması aranmaktadır.
Suçun hukuka aykırılık unsuru bakımından ise hukuk düzenince korunmayan bir fiil mevcudiyeti yeterli olup somut olayda hukuka uygunluk nedeni bulunmamalıdır.
Haksız Rekabet Suçu ile İlgili Yargıtay Kararları
…dava dışı şirket marka ve logosunun yer aldığı reklam hazırlayarak yayınlama fiilinin davacı için haksız rekabet suçlamasıyla karşılaşma riski yaratması nedeniyle dava açmakta hukuki yararı bulunduğu hakkında…
(11.Hukuk Dairesi – 16.02.2012, 2010/10076-2012/2123)
….davalının gümrük müşavirliği sektörüne karşı haksız rekabet teşkil eden fiil ve eylemlerde bulunduğu kanaatine varılarak, davalının gazete ve internet sitelerine ilan ve duyuru yapmak suretiyle gümrükleme işlemi yapma hakkı olmadığı halde hakkı varmışçasına yanlış ve yanıltıcı hareketlerde bulunması…
(11.Hukuk Dairesi 23.02.2012, 2010/3193 – 2012/2602)
….davalı, gerekmediği halde davacının ürününü ve kendisini kötüleyici beyanlar içeren ifadeleri konu ile ilgili olan kişilerin ulaşabileceği ortamda kullandığına ve davacı firmaya isnat ettiği iddiayı ispatlayamadığına göre davalının eyleminin değinilen madde anlamında haksız rekabet teşkil ettiğinin kabulüne..
(11. Hukuk Dairesi 04.04.2011, 2009/11362- 2011/3864)
….rakip tarafında yapılan işleri kendisi yapmış gibi bilgi vererek müşterileri yanıltarak iş teklifi..
(11.Hukuk Dairesi 01.11.2011, 2009/13550, 2011/14790)
……Mahkemece, davanın kısmen kabulü ile davacının tescilli markasına yönelik davalı tarafın marka hakkına tecavüz ettiğinin ve haksız rekabette bulunduğunun tespitine, sona erdirilmesine, önlenmesine, davalılardan … adına tahsis edilen “www.koseogluakkukurt.org” internet alan adının davalı tarafından kullanımının önlenmesi ile terkinine, diğer alan adlarına yönelik davanın husumetten reddine….
(11. Hukuk Dairesi 2020/1214 E., 2021/5148 K.)
