İçindekiler
Şirketler hukukuna göre şirketlerin ortaklarının şirket üzerinde hak sahipliği vardır. Bu hak sahipliği, temelini ortağın şirketteki sermayesinden almaktadır. Yani ortak, şirkete belirli bir miktarda sermaye özgülemektedir. Ortağın şirkete özgülediği sermaye, şirketten belirli bir miktarda pay, diğer adıyla hisse almasını sağlar. Şirket ortakları şirkete belirli miktarda sermaye özgülemekle yükümlüdür. Bu sermaye, ortakların belirlediği şekilde ve miktarda paylara bölünür. Bu paylar, aslında somut bir varlık değillerdir. Sahibi olan kişiye, yani ortağa şirket ortaklığına bağlı hak ve sorumluluklar yükler. Bu nedenle aslında pay kavramını sahibine şirket ortağı olmanın getirdiği hak ve yükümlülükleri getiren varlık olarak tanımlamak da mümkündür. Bir diğer deyişle, kişiyi o şirketin ortağı yapan şey sahip olduğu paydır. Bu yazımızda da pay kavramını ve çeşitlerini inceleyeceğiz.
Kural olarak eşit sermaye getiren ortakların payları da eşittir. Ancak aksine anlaşma mümkündür. Aynı şekilde, farklı miktarlarda sermaye getiren ortakların eşit pay sahibi olmaları da mümkündür.
Pay Türleri
Paylar, mali nitelikleri, cismani varlıkları, imtiyazlı olup olmaması ve getirdiği hak/yükümlülükler itibarıyla çeşit çeşittir. Bu nedenle pay türlerini kategorilerine ayırarak incelemekte fayda vardır.
Pay, kendi başına yazılı bir belge olmamakla birlikte ortakların iradesiyle yazılı bir belge olarak oluşturulabilir. Bu belge, yalnızca payı belgeleyen bir ispat aracı niteliğine sahiptir. Bu belgenin uygulamadaki adı pay (hisse) senedidir. Ancak pay senedinin taşıması gereken bazı şartlar vardır. Kural olarak yalnızca nama yazılı ve hamiline yazılı pay senetleri mümkündür. Farklı bir senet çeşidi yasaktır.
Nama yazılı pay senetleri, kural olarak belirli bir kişi adına yazılı senetlerdir. Her ne kadar niteliği nama yazılı olması ise de Türk Ticaret Kanunu itibarıyla aynı zamanda emre yazılı senetlerdendir. Hamiline yazılı pay senetleri ise üzerinde belirli bir kişinin adının yazmadığı senetlerdir. Bu senetlerin hamili, yani senedi elinde tutan kişi bu senedin sahibidir. Bu nedenle şirketin paydaşı da yine kendisi olmaktadır. Buradaki fark özellikle hisse devri yönünden önemlidir. Zira senedin niteliğine göre bağlı olduğu hisse devri yolu da farklılık gösterecektir. Bu konuda detaylı bilgi için şu yazımıza bakmanızı öneriyoruz.
Nakit Olup Olmamasına Göre Paylar
Bu grupta iki çeşit paydan bahsetmek mümkündür. Nakit paylar, ortağın şirkete sermaye olarak nakit bir malvarlığını getirmesine bağlıdır. Yani bir ortak, şirkete örneğin 50.000 TL sermaye getirmişse onun payı nakdi paydır. Ancak bu ortak, şirkete nakit bir malvarlığı yerine aynî bir malvarlığı getirmiş de olabilir. Bu ortağın normalde değeri 50.000 TL olan bir makineyi getirmesi buna örnektir. Bu durumda ortağın payı nakdi olmayan paydır. Bu payın diğer adı aynî pay ya da ayın karşılığı paydır.
Oy Hakkı Verip Vermemesine Göre Pay Çeşitleri
Kural olarak her ortağın, sahip olduğu pay itibarıyla şirketin işleri hakkında yapılan toplantılarda oy hakkı vardır. Ancak bazı pay senetleri sahibine oy hakkı vermez. Bunun yerine, ortağa kar payından imtiyazlı yararlanma hakkı verir. Bu senetlere genel olarak oydan yoksun pay senedi adı verilir. Oy hakkı olan senetlerde ise kural olarak böyle bir imtiyaz zorunlu değildir. Bu senetlerin nama yazılı olması zorunludur. Yine aynı şekilde şirkette bazı sorumlulukları (yönetim kurulu üyeleri, denetçiler vs.) olan kişiler bu senetlerden alma hakkına sahip değildir.
İtibari Değeri Olup Olmamasına Göre Pay Çeşitleri
Kural olarak her payın mutlaka itibari değeri olması zorunludur. Bu değerin en az bir kuruş olması gerekir. İtibari değer, pay senedinin üzerinde yazan değerdir. Payın gerçek değerinden ayrı bir değerdir.
Türk Ticaret Kanunu itibari değeri olmayan payları yasaklamıştır. Ancak farklı ülkelerde bu şekilde paylar serbesttir. Payın değeri, en az üzerindeki itibari değeri kadar olmalıdır. Ancak bundan fazla olması mümkündür. Bu senetlere primli (agiolu) pay senedi de denmektedir. Ancak bunun için ortakların buna esas sözleşmede ya da genel kurulda hüküm koyması gerekir.
İmtiyazlı Olup Olmamasına Göre Paylar
Payların sahibine birtakım imtiyazlar (ayrıcalıklar) sağlaması mümkündür. Ancak imtiyazın mutlak surette şirket esas sözleşmesinde yer alması gerekir. İmtiyazlar, malvarlığı, oy verme ve yönetim kurulunda temsil gibi konularda olabilir. Mesela malvarlığına ilişkin imtiyazlar, temel olarak kar payı, tasfiye payı ve rüçhan hakkında söz konusu olabilir. Mesela oydan yoksun pay senetleri aynı zamanda imtiyazlı pay senetlerindendir. Çünkü oy hakkı vermemekle birlikte ortağa kardan pay verir.
Bedelli Olup Olmamasına Göre Pay Çeşitleri
Buradaki ayrım anonim şirketlerin sermaye artırımı yoluna gitmesi halinde söz konusu olmaktadır. Anonim şirketin, sermaye artırımına gitmesi halinde artırdığı sermaye miktarını karşılar miktarda paylar da çıkarması gerekir. Kural olarak yeni çıkartılan pay senetleri bedelli pay senetleridir. Ancak sermaye artırımı iç kaynaklardan meydana geliyorsa bu durumda çıkan senetler bedelsiz pay senedi olur. Bu konuda daha detaylı bilgi için anonim şirketlerde sermaye artırımına ilişkin yazımıza göz atabilirsiniz.
Kurucu İntifa Pay Senetleri
İntifa senetleri, sahibine diğer senetlerden farklı olarak şirkette ortaklık hakkı vermez. Ancak şirketin esas sözleşme ile ya da sözleşmeyi değiştirerek olanak tanıması halinde söz konusu olur. Bu intifa senetleri, sahibine şirkete ilişkin bazı mali haklardan ortakmış gibi yararlanma hakkı verir. Ancak bunun kapsamı sınırlıdır. Buna göre, öncelikle dağıtıma tabi kârdan yedek akçe ile şirket ortaklarının kâr payı ayrılır. Kalan miktarın onda biri, intifa pay sahiplerine dağıtılır.
Şirketler hukukunda pay kavramı ve çeşitleri hakkındaki bu yazımız bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki görüş veya tavsiye içermemektedir. Sorunuz olduğunda uzman bir avukattan destek almanızı tavsiye ederiz.
