İçindekiler
Anonim şirketler, bir amaç doğrultusunda bir araya gelen kişilerin birlikte faaliyet gösterdiği oluşumlardır. Bu şirketlerin iki temel organı vardır: yönetim kurulu ve genel kurul. Anonim şirket, bu organları vasıtasıyla karar alır ve uygular. Anonim şirketin idaresi genel olarak yönetim kuruluna aittir. Ancak yönetim kurulunu seçmek ve şirketin ilerleyişine yönelik kararları alma yetkisi de genel kuruldadır. Genel kurul, toplantılar şeklinde bir araya gelerek kararlar alır. Bu kararları da yönetim kurulu uygular. Ancak bazı durumlarda bu kararların hükümsüzlüğü söz konusu olur. Bu hükümsüzlük hallerinden birisi de kararın iptali halinde söz konusu olur. Biz de bu yazımızda anonim şirket genel kurul kararının iptali konusunu inceleyeceğiz.
Anonim Şirket Kavramı
Belirli bir miktarda ve paylara bölünmüş bir sermayeye sahip olan şirketler anonim şirkettir. Bu şirketlere sermaye getiren pay sahipleri belirli miktarlarda sermaye taahhüt ederler. Örneğin toplam sermayesi 100.000-TL olan bir anonim şirketin 5 ortağı olduğunu ve hepsinin eşit sermaye getirdiğini varsayalım. Bu durumda her ortağın ayrı ayrı 20.000-TL sermayesi olur. Bununla birlikte, şirket sermayesinin 1.000-TL tutarındaki paylara bölünmüş olması da mümkündür. Bu ihtimalin varlığı halinde şirkete ait toplamda 100 pay mevcut olmuş olur. Bu payları ortaklar kendi aralarında istedikleri gibi paylaşabilirler. Mesela beş ortaktan; biri 15, diğeri 25, biri 20, biri 30, diğeri de 10 pay sahibi olsun. Payların eşit olması şart değildir. Bu nedenle ortaklar hisseleri aralarında istedikleri oranda bölüşmekte özgürdür.
Anonim şirketler, borçlarından dolayı yalnızca malvarlığıyla sorumlu olur. Pay sahipleri de sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. 15.000-TL sermaye taahhüdünde bulunan bir ortak, bu sermayesini şirkete özgülemekle yükümlüdür. Bu şirketlerin ortakları, anonim şirketin borcu nedeniyle kendileri ayrıca sorumlu olmazlar. Yalnızca taahhüt ettikleri sermayeyi şirkete getirmek zorundadırlar.
Anonim şirketin pay sahipleri gerçek kişiler (şahıslar) olabileceği gibi farklı tüzel kişiler de olabilir. Mesela bir şirket başka bir şirketin pay sahibi olabilmektedir.
Şirketin sermayesinin belirli bir miktarı geçmesi gerekmektedir. Şu an yürürlükte olan hükümlere göre başlangıç için ortaya konan sermaye en az 50.000-TL olmalıdır. Ancak, sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 100.000-TL olmalıdır. Bu miktarı geçen sermaye taahhüdü halinde anonim şirket kurmak mümkündür.
Hükümsüzlük Kavramı
Anonim şirket genel kurulunun şirketle ilgili aldığı bir kararın çeşitli sebeplerle hükümsüz olması mümkündür. Şirketin aldığı kararın alınma usulü ve kararın niteliği itibarıyla hukuka, ahlâka veya şirket esas sözleşmesine aykırılık söz konusu olabilir. Bu durumda, kararın hukuki niteliği doğrultusunda ilgililerin hukuki hakları söz konusu olur. Hakkın niteliği ne olursa olsun, kararın hükümsüzlüğü üç farklı yolla mümkün olmaktadır. Hükümsüzlük kavramı ve hükümsüzlük halleri hakkında detaylı bilgi için şu yazımıza göz atmanızı tavsiye ederiz. Biz ise burada hükümsüzlük hallerinden biri olan iptali inceleyeceğiz.
Genel Kurul Kararının İptali
Genel kurul kararlarının hükümsüzlüğü yollarından olan iptal, butlana çok benzemektedir. Söz konusu kararın hukuka, ahlâka ve sözleşmeye aykırı olmasını ifade eder. Yine tıpkı butlan gibi, işlemin kurucu unsurları mevcuttur. Ancak içeriği uygun nitelikte değildir. Butlandan tek farkı, iptalin geçmişe dönük sonuç doğurmasıdır. Yani iptal, kararın doğurduğu sonuçları da ortadan kaldırır. Butlan ise, kararın gelecekte sonuç doğurmasını engeller. Başka bir anlatımla, butlan önleyici, iptal ise düzeltici bir işlemdir.
Genel kurul kararının iptali, diğer iki hükümsüzlük çeşidine göre genel niteliklidir. Bu nedenle yokluk ya da butlan hallerinden biri yoksa kararın iptali yoluna gitmek mümkündür. İlgililer, genel kurul kararından itibaren hak düşürücü süreyi dikkate alarak dava açmak zorundadır. İptale ilişkin düzenlemeler detaylı olarak Türk Ticaret Kanunu‘nda da mevcuttur.
İptal Nedenleri
Genel kurul kararının iptali yoluna başvurmak için bazı şartların varlığı gerekir. Bu şartlar, genel kurul kararının;
- Kanuna, veya
- Anonim şirket esas sözleşmesine, veya
- Dürüstlük kurallarına aykırı olmasıdır.
Genel kurulda karar almak için kanunun aradığı bazı şartlar vardır. Örneğin toplantı yeter sayısı ve karar yeter sayısı için asgari kriterler mevcuttur. Kanun’a göre toplantı için sermayenin en az dörtte birini oluşturan payların sahiplerinin/temsilcilerinin varlığı gerekir. Karar yeter sayısı da yeter sayının salt çoğunluğudur. Genel kurulun bu kriterleri karşılamadan aldığı kararlar iptale tabidir. Dolayısıyla ilgililerin söz konusu kararın iptali yoluna başvurma hakları mevcuttur.
Anonim şirket sözleşmesi uygulamada esas sözleşme adıyla da yer almaktadır. Bu sözleşme, anonim şirketin temelini oluşturur. Kurucuların şirket kurma iradesini barındıran, imzalarının noterlikçe onaylandığı bir belgedir. Bu sözleşmede yer alması zorunlu bazı hususlar vardır. Buna ilişkin detaylı bilgilere şu yazımızda yer vermiştik.
Yukarıdaki örnekten devam edelim. Esas sözleşmede, kanuna nazaran toplantı ve karar yeter sayısı için daha ağır hükümlerin yer alması mümkündür. Kanun’a göre toplantı için sermayenin en az dörtte birini oluşturan payların sahiplerinin/temsilcilerinin varlığı gerekir. Esas sözleşmede bunun dörtte bir yerine üçte bir veya yarısı olarak yer alması mümkündür. Karar yeter sayısı da salt çoğunluk yerine üçte iki gibi belirlenebilir. Genel kurul kararı bu toplantı-karar yeter sayısına ulaşmadan alırsa bu durumda sözleşmeye aykırılık olur. Bu durumda da kararın iptali yoluna başvurma söz konusudur.
Bir diğer hâl olan dürüstlük kuralı ise temelini Medeni Kanun’dan alır. Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz. Dürüstlük kuralına aykırı genel kurul kararlarının iptali de yine mümkündür. Örneğin düzenli kâr elde eden bir şirketin kâr dağıtmama kararı alması bu kapsama girer.
Kararın İptali Davasını Açma Hakkı Olanlar
Genel kurul kararının iptali için dava açma hakkı olanlar Kanun’da sınırlı olarak sayılıdır. Bunlar, pay sahipleri, yönetim kurulu ve kurulun üyelerinden her biridir.
Pay sahiplerinin dava açma hakkı, genel kurul kararında hazır olup olmamasına göre değişir. Karar sırasında genel kurulda hazır olan pay sahibinin, karara muhalefet etmiş olması gerekir. Karara olumlu oy veren pay sahibinin dava açma hakkı yoktur. Karara itiraz eden ve bunu tutanağa geçiren pay sahibi davacı sıfatını kazanır.
Genel kurulda hazır olmayan pay sahibi ise bazı durumlarda dava açma hakkına sahip olur. Bu haller şunlardır:
- Genel kurul çağrısının veya gündemin ilanının usule aykırı olması ve bunun karara etkili olması,
- Kurula katılma yetkisi olmayan kişilerin/temsilcilerinin toplantıya katılarak oy kullanması,
- Genel kurula katılma hakkı olan kişinin, katılmasına ve oy kullanmasına haksız olarak izin verilmediğini ve bunun karara etkili olduğunu iddia etmesi.
Pay sahiplerinin dışında yönetim kurulunun ve her bir üyesinin ayrı ayrı dava açma hakları vardır. Özellikle herhangi bir üye, sonunda kişisel sorumluluğuna neden olacak bir durumda davacı hakkına sahip olur. Bu duruma bilhassa hakkında ibra edilmeme kararı alınan üyelerde rastlandığını söyleyebiliriz.
Kararın İptali Davası ve Dava Açma Süresi
Genel kurul kararının iptali davasını açma süresi sınırlıdır. Karar tarihinden itibaren üç aylık hak düşürücü süre içerisinde davayı açmak gereklidir. Anonim şirketin esas sözleşme ile ya da genel kurul kararı ile bu süreyi değiştirmesi yasaktır.
Genel kurul kararının iptali davası için görevli ve yetkili mahkeme, şirket merkezinin yer aldığı yerdeki asliye ticaret mahkemesidir.
Yönetim kurulu, davaya ilişkin duruşma gün ve saatini ilan ederek şirketin internet sitesine koyar. Mahkemenin verdiği iptale ilişkin ve kesinleşen kararı da yine tescil ederek internet sitesine koyar. Dava basit yargılama usulüne tabidir. Mahkeme gerekli görürse yargılama sırasında kararın yürütmesini durdurabilir. Bunun için gerekirse davacıdan teminat isteyebilir. Ancak davacı yönetim kurulunun kendisi ise, teminat söz konusu olmaz.
Mahkeme, dava sonucunda kararın iptali yönünde karar verirse karar, tüm pay sahipleri için hüküm teşkil eder. Karar, geçmişe yönelik sonuç doğurur. Ancak mahkemenin davayı reddetmesi de mümkündür. Bu durumda, davacının davayı kötü niyetle açtığına karar verirse davacıyı şirketin dava nedeniyle uğradığı zararı gidermesine de karar verebilir.
Anonim şirket genel kurul kararının iptali hakkında yazdığımız bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki görüş ya da tavsiye içermez. Herhangi bir sorununuz olduğunda uzman bir avukattan destek almanızı öneririz.
