İçindekiler
İntifa Hakkı Nedir?
İntifa hakkı, taşınmazın aynına sıkı sıkıya bağlı bulunan bir haktır. Kişilerin taşınmazları üzerinde birtakım hakları vardır. Buna göre taşınmaz üzerinde kullanma, yararlanma ve tasarruf etme hakları vardır. Bir taşınmaza sahip, malik olan kimse bu üç hakkı maliki bulunduğu taşınmaz üzerinde kullanabilmektedir. Bazı hallerde kişiler bir taşınmazın maliki olmasalar da taşınmaz üzerinde birtakım haklara sahip olabilmektedirler. Örneğin kiracılar, taşınmaz üzerinde kullanma hakkına sahip olmaktadırlar. Bununla birlikte kural olarak kiracıların bu hakları tapu kütüğüne tescil edilmemektedir. Taşınmazdan ne süre ile yararlanacakları kira sözleşmeleri ile belirlenmektedir. İşte taşınmaz üzerinde tasarruf etme hakkı dışında kullanma ve yararlanma hakkına sahip olup, bu hak taşınmaz malikinin yazılı talebi ile birlikte tapu kütüğüne belirli bir süre açısından tescil edildiği vakit adına hak tanınan kimse intifa hakkının sahibi kişi olmaktadır.
İntifa hakkı, bir taşınmaz üzerinde tasarruf edebilmesi dışında bir kimseye tanınan en geniş haklar bütünüdür. Hak sahibi taşınmazı kullanabilir, semerelerinden faydalanabilir, taşınmaza değer katabilir. Bu hak tapu siciline işlenir. Belirli süreler için verilebilir. Bununla birlikte intifa hakkı taşınmazlar ile birlikte taşınırlar, haklar ve bir malvarlığı üzerinde de kurulabilmektedir fakat en yaygın uygulama taşınmazlar üzerine kurulan intifa haklarıdır.
İntifa Hakkı Devredilebilir Mi?
İntifa hakkı devredilebilen bir hak değildir. Mahiyeti itibari ile eşyaya bağlı olduğu kadar kişiye de bağlı haklardandır. Kişiye bağlı bir hak olduğu için hakkı o kişiden başkası kullanamamaktadır. Bununla birlikte istisnai olarak intifa hakkına haiz bir taşınmazın açık arttırma gibi bir yöntemle mülkiyetinin iktisap edilmesi durumlarında olduğu gibi veya miras bırakılan hakkın denkleştirilmesi veya tenkisi hallerinde olduğu gibi bedelini ödemek şartı ile hakkın taşınmaz malikine devredilmesi, sona erdirilmesi istenebilmektedir.
Çok istisnai durumlar dışında intifa hakkının devri mümkün değildir. Hak sahibinin istemesi de bu hakkın devri durumunu ortaya çıkarmamaktadır. Hak sahibi arzu etmedikçe tapu kütüğüne tescil edilen kendisine ait intifa hakkı sona erdirilememektedir. Buna göre şartlar el veriyor ise malik, başka birisine yeni bir intifa hakkı oluşturabilmektedir. Buna göre intifa hakkı miras olarak mirasçılara kalamadığı gibi sağlar arası olarak da bir başkasına devredilemez. Hak kişiye özgü, biricik olarak hukuk dünyasında doğar ve kişiye bağlı olarak mevcudiyetini sürdürür.
İntifa Hakkı Çeşitleri
İntifa hakkı, TMK hükümleri doğrultusunda düzenlendiği sınırlar içerisinde çeşitlidir. Bilindiği üzere bu yöndeki ayni haklar sınırlı olarak sayılmıştır. İntifa hakkı da bunlardan birisidir. Taşınır mallar, taşınmaz mallar, malvarlığı ve haklar nezdinde kurulması mümkün haklardandır. Hak sahibi tam bir yararlanma imkanına sahiptir. Yalnızca çıplak mülkiyet bu yöntem ile devredilemez. Buna göre bir meyve bahçesi üzerinde intifa hakkı sahibi bağ evinde yaşayabilir. Ağaçlardan meyve toplayıp bu yönde bahçeyi işleyebilir. Bir traktör üzerinde hak sahibi kişi bahçesini bu traktör vasıtası ile sürebilir, römork taşıyabilir. Bir şirket hissesi üzerinde hak sahibi kimse hisse üzerinde tasarruf yapmadan temettü geliri elde edebilir. Bu yöndeki uygulamalar intifa hakkı örnekleri olarak gösterilebilir.
İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır?
İntifa hakkı esas olarak hak sahibinin ilgili tapu müdürlüğüne yazılı başvurusu sonucu kaldırılır. Bu şekilde hak sicilden terkin edilmiş olur. Hakkın özellikleri gereği terkin edilen bu hak üzerinde başka birisi tescilsiz iktisap hükümlerinden faydalanamaz. Son tahlilde hak, sahibinin arzusu sonucunda kaldırılabilmektedir.
Buna göre malik kendi arzusu sonucunda daha önce verilmiş bulunan intifa hakkını tapu sicilinden kaldıramamaktadır. Hak bir kez tescil edildikten sonra malik tasarruf alanından çıkmakta ve doğrudan doğruya hak sahibi ile ilişkili olmaktadır. Öte yandan bir takım istisnai durumlarda mahkemece intifa hakkının sonlandırılması mümkündür. Bu durumlarda mahkeme ilamının kesinleşmesi anında artık hakkın mevcudiyeti geçicidir. Bu hususun tapu kütüğüne işlenmesi ile üçüncü kişiler nezdindeki sonuçlar da ortadan kaldırılmış olunmaktadır. Kişiye bağlı bir ayni hak olan intifa hakkı üçüncü kişilerce ancak mahkeme kararıyla kaldırılabilmektedir.
İntifa hakkının devri mümkün değildir. Bununla birlikte miras hakkı olarak mirasçılara geçmesi de mümkün değildir. Buna göre intifa hakkı belirli bir süre belirlenmediyse gerçek kişilerde kişiliğin sona ermesine, tüzel kişilerde en çok otuz yıllık sürenin dolmasına müteakip fiilen sona erer. Hukuken sonuç doğurması için veraset ilamı ile ilgililerin tapu siciline başvuru yapmaları gerekmektedir. Bunun sonucunda intifa hakkı kaldırılmış olmaktadır.
İntifa Hakkı Terkini
İntifa hakkı hukukumuzda sınırlı sayılmış ayni haklardan en geniş kapsamlı olanlardandır. Buna göre ayni hakların taşınmazlar nezdinde üçüncü kişilerce sonuç doğurması için tapu siciline tescil edilmeleri gerekmektedir. Öte yandan intifa hakkının hak sahibinin arzusu neticesinde artık kullanılmaması için aynı şekilde tapu sicilinden terkin edilmesi gerekmektedir. Tapu sicilindeki tesciller, kurucu özellik göstermektedir. Kişiye bağlı bir hak olduğu için terkin işlemi ancak hak sahibi tarafından tapu siciline terkin edilebilir. Başka bir anlatımla terkin işlemi tescil işleminin zıttı olarak düşünülebilir.
Bunun için ilgili hak sahibi intifa hakkına konu taşınmazın bağlı olduğu tapu müdürlüğüne başvurmalıdır. Başvuru yazılı olarak yapılmalıdır. Yazılı evrakta ilgili taşınmazın ada-parsel numarası ve taşınmaz üzerinde sahip olunan ayni hak ve terkin arzusu açık ve anlaşılır bir şekilde belirtilmelidir. Ancak bundan sonra tapu müdürlüğü nezdinde intifa hakkı terkin edilir ve hukuki sonuç doğurmaya başlar. Hak sahibi, çıplak mülkiyet hakkı dışında sahip olduğu mevzubahis bu hakların bir kısmından da vazgeçebilir. Başka bir deyişle kısmi terkin de yapılabilmektedir. Bunun için de aynı işlemlerin uygulanması gerekmektedir.
Yargıtay önemli bir içtihadında, intifa hakkı terkini talebinin iyi niyet kurallarına aykırı biçimde, izale-i şüyuu davasını uzatmak amacı ile açılması halinde reddedilmesi gerektiğini belirtmiştir. ( Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, E. 2005/5514 K. 2995/6897 )
İntifa Hakkının Kaldırılması Davası
İntifa hakkının hak sahibi dışında mahkeme vasıtası ile kaldırılması için uygulamada intifa hakkının kaldırılması davası olarak bilinen dava yoluna başvurmak gerekmektedir. Buna göre mahkemeden intifa hakkının terkini talep edilmektedir.
İntifa hakkının çeşitli sona erme halleri mevcuttur. Buna göre taşınmaz veya değer yok olmuş ve süre yönünden sona ermiş intifa hakkı ilgilileri tarafından terkin edilmez ise mahkeme kanalı ile terkin edilmesi istenebilmektedir.
İntifa hakkı bir sözleşmeye konu edilmiş olabilmektedir. Buna göre hak sahibi borca karşılık edimlerini hukuka uygun şekilde ifa etmedi ise sözleşme yükümlülükleri sağlanmadığı için mahkemeden intifa hakkının kaldırılması talep edilebilmektedir.
Mülkiyeti miras kalan bir değer üzerinde muris birisine intifa hakkı sağlamış olabilmektedir. Buna göre buradaki söz konusu hakkın denkleştirilmesi, tenkisi dava konusu edilebilmektedir. Buna göre ilgilisi tarafından bedeli ödenmek üzere intifa hakkının sona erdirilmesi mahkemeden istenebilmektedir.
Benzer şekilde mülkiyeti cebri icra yolu ile iktisap eden yeni malik, mevcut ise taşınmaz üzerinde intifa hakkı sahibinin hakkının bedelinin ödenmesi şartı ile sona erdirilmesini mahkemeden talep edebilmektedir. Buna göre söz konusu davalarda yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Bu tür davalar için görevli olacak mahkeme ise asliye hukuk mahkemeleridir. Herhangi bir hak kaybı yaşamamanız adına uzman bir avukattan destek almanızı tavsiye ederiz.
