İçindekiler
Ticari faaliyetlerini bir şirket altında gerçekleştiren tacirlerin bazen parçası oldukları bu şirketten ayrılma yoluna gittiklerine şahit olmaktayız. Bu ayrılığın sebebi değişkenlik gösterse de genelde diğer ortaklarla anlaşamamaktan kaynaklanmaktadır. Ancak bazı durumlarda şirketten ayrılmanın yanında, şirketin feshi de bir çözüm yoludur. Böyle bir durumda, limited veya anonim şirketin haklı nedenle feshi söz konusu olur. Biz de bu yazımızda limited ve anonim şirketlerde haklı nedenle fesih kavramını ele alacağız.
Anonim Şirketlerde Haklı Nedenle Fesih
Anonim Şirketin Tanımı
Belirli bir miktarda ve paylara bölünmüş bir sermayeye sahip olan şirketler anonim şirkettir. Bu şirketlere sermaye getiren pay sahipleri belirli miktarlarda sermaye taahhüt ederler. Örneğin toplam sermayesi 100.000-TL olan bir anonim şirketin 5 ortağı olduğunu ve hepsinin eşit sermaye getirdiğini varsayalım. Bu durumda her ortağın ayrı ayrı 20.000-TL sermayesi olur. Bununla birlikte, şirket sermayesinin 1.000-TL tutarındaki paylara bölünmüş olması da mümkündür. Bu ihtimalin varlığı halinde şirkete ait toplamda 100 pay mevcut olmuş olur. Bu payları ortaklar kendi aralarında istedikleri gibi paylaşabilirler. Mesela beş ortaktan; biri 15, diğeri 25, biri 20, biri 30, diğeri de 10 pay sahibi olsun. Payların eşit olması şart değildir. Bu nedenle ortaklar hisseleri aralarında istedikleri oranda bölüşmekte özgürdür.
Anonim şirketler, borçlarından dolayı yalnızca malvarlığıyla sorumlu olur. Pay sahipleri de sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. 15.000-TL sermaye taahhüdünde bulunan bir ortak, bu sermayesini şirkete özgülemekle yükümlüdür. Bu şirketlerin ortakları, anonim şirketin borcu nedeniyle kendileri ayrıca sorumlu olmazlar. Yalnızca taahhüt ettikleri sermayeyi şirkete getirmek zorundadırlar.
Anonim şirketin pay sahipleri gerçek kişiler (şahıslar) olabileceği gibi farklı tüzel kişiler de olabilir. Mesela bir şirket başka bir şirketin pay sahibi olabilmektedir.
Şirketin sermayesinin belirli bir miktarı geçmesi gerekmektedir. Şu an yürürlükte olan hükümlere göre başlangıç için ortaya konan sermaye en az 50.000-TL olmalıdır. Ancak, sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 100.000-TL olmalıdır. Bu miktarı geçen sermaye taahhüdü halinde anonim şirket kurmak mümkündür.
Anonim Şirkette Haklı Nedenle Fesih
Anonim şirket ortaklarının şirketten ayrılma gibi bir hakkı yoktur. Bu nedenle ortaklar, şartların varlığı halinde haklı nedenle fesih için dava açma hakkına sahiptir. Davayı açmak isteyen ortak(lar), davayı şirketin tüzel kişiliğine karşı açar. Görevli ve yetkili mahkeme, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesidir. Bu konudaki düzenleme, Türk Ticaret Kanunu‘nun 531. maddesinde mevcuttur.
Haklı nedenle fesih davasını şirket içerisinde belirli bir oranda payı mevcut olan ortak veya ortakların açması gerekir. Bu oran halka açık şirketlerde yirmide bir (%5) iken diğer şirketlerde ise onda birdir (%10). Buradaki amaç, azınlıkta kalan pay sahiplerini çoğunluğa karşı etkin bir şekilde korumaktır.
Fesih için haklı nedenin kapsamına neler girer? Kanun’da haklı fesih nedenleri açıkça yer almamaktadır. Nitekim Kanun’un gerekçesinde haklı nedenle feshin tanımı ve kapsamının öğretiye ve içtihada bırakıldığı belirtilmiştir. Bu nedenle mahkemenin, her somut olayın şartlarını kendi içinde değerlendirmesi gerekir. Yine de genel bir çerçeve çizmek gerekirse;
- Şirket çoğunluğunun; bu çoğunluk gücünü kötüye kullanması ve şirketin zararına yol açması,
- Oy hakkını azınlığın haklarını ihlal edecek şekilde kullanması,
- Pay sahiplerinin mali haklarını ihlal etmeleri,
- Pay sahiplerinin şirketin durumu hakkında bilgi alma ve denetleme haklarını ihlal etmeleri,
Gibi durumları haklı fesih nedeni saymak mümkündür.
Davayı gören mahkeme, karar konusunda da haklı fesih nedenlerindekine benzer şekilde serbest bir karar hakkına sahiptir. Mahkemenin bu konuda takdir hakkı vardır. Bu nedenle şirketin feshinin yanında başka şekilde kararlar da verebilir. Burada önemli olan husus feshin son çare olması gerektiğidir. Mesela davacı ortaklara paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip şirketten çıkarılmalarına da karar verilebilir. Bu ibare bizzat Kanun’da yer almaktadır. Bununla birlikte, mahkemece somut olayın şartlarına ve tabi hakkaniyete uygun bir karar verme hakkı da mevcuttur.
Limited Şirketlerde Haklı Nedenle Fesih
Limited Şirketin Tanımı
Belirli bir miktarda sermayeye sahip olan şirketler limited şirkettir. Bu şirketlere sermaye getiren pay sahipleri belirli miktarlarda sermaye taahhüt ederler. Örneğin toplam sermayesi 50.000-TL olan bir limited şirketin 5 ortağı olduğunu ve hepsinin eşit sermaye getirdiğini varsayalım. Bu durumda her ortağın ayrı ayrı 10.000-TL sermayesi olur. Bununla birlikte, şirket sermayesinin 1.000-TL tutarındaki paylara bölünmüş olması da mümkündür. Bu ihtimalin varlığı halinde şirkete ait toplamda 50 pay mevcut olmuş olur. Bu payları ortaklar kendi aralarında istedikleri gibi paylaşabilirler. Mesela beş ortaktan; biri 15, diğeri 5, biri 10, biri 12, diğeri de 18 pay sahibi olsun. Payların eşit olması şart değildir. Bu nedenle ortaklar hisseleri aralarında istedikleri oranda bölüşmekte özgürdür.
Ortakların belirli miktarda payları olmakla birlikte, kural olarak limited şirket sermayesi bölünmezdir. Buradaki paylar yalnızca hesap amacıyla paylara bölünmüştür. Bu nedenle limited şirketin sermayesi bir bütündür.
Limited şirketler, borçlarından dolayı yalnızca malvarlığıyla sorumlu olur. Pay sahipleri de sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. 15.000-TL sermaye taahhüdünde bulunan bir ortak, bu sermayesini şirkete özgülemekle yükümlüdür. Bu şirketlerin ortakları, limited şirketin borcu nedeniyle kendileri ayrıca sorumlu olmazlar. Yalnızca taahhüt ettikleri sermayeyi şirkete getirmek zorundadırlar.
Limited şirketin pay sahiplerinin gerçek kişiler (şahıslar) ve tüzel kişiler olması mümkündür. Mesela bir şirket başka bir şirketin pay sahibi olabilmektedir.
Şirketin sermayesinin belirli bir miktarı geçmesi gerekmektedir. Şu an yürürlükte olan hükümlere göre başlangıç için ortaya konan sermaye en az 10.000-TL olmalıdır. Cumhurbaşkanının bu miktarı 10 katına kadar artırma yetkisi vardır.
Limited şirketler, esasında pek çok yönden anonim şirketlere benzemekle birlikte bazı noktada ayrışmaktadırlar. Anonim şirketlerde asgari sermaye 50.000-TL iken bu miktar limited şirketlerde 10.000-TL’dir.
Limited Şirkette Haklı Nedenle Fesih
Anonim şirketlerden farklı olarak limited şirketlerde haklı nedenle feshin yanında ortaklıktan ayrılma hakları da vardır. Aynı şekilde ortakların diğer ortakları ortaklıktan çıkarma hakları da mevcuttur. Bu konuda detaylı bilgi için şu yazımıza bakmanızı öneririz.
Genel olarak anonim şirkette haklı nedenle fesih başlığında açıkladığımız hususlar aynen limited şirketler için de geçerlidir. Bu nedenle burada yalnızca aradaki farklılıklara değineceğiz. Anonim şirkette fesih talep edecek ortakların belirli miktarda pay sahibi olmaları gerekir. Limited şirketlerde ise herhangi bir miktar şartı mevcut değildir. Bir ortağın davayı açması mümkündür.
Haklı fesih nedenleri konusunda da anonim şirketler için açıkladığımız hususlar aynen geçerlidir. Hatta Kanun’un gerekçesi de anonim şirketlerle ilgili kısma atıf yapmaktadır. Dolayısıyla o kısımda açıkladığımız şeyler de burada da geçerlidir. Özellikle ortaklar arasında çeşitli anlaşmazlıkların, husumetlerin ve hatta davaların bulunması bir haklı neden oluşturabilir. Genel itibarıyla bir çerçeve çizmek gerekirse, ortaklığın devamını imkansız hale getiren her durum bir haklı neden sayılabilir.
Mahkemenin karar noktasındaki takdir hakkı da aynen anonim şirketlerde olduğu gibidir. Mahkeme, feshin yanı sıra davacıya/davacılara pay(lar)ının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip şirketten çıkarılmalarına da karar verebilir. Burada önemli olan husus feshin son çare olması gerektiğidir.
Limited ve anonim şirketlerde haklı nedenle fesih konusundaki bu yazımız bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki görüş veya tavsiye içermemektedir. Herhangi bir sorununuz olduğunda uzman bir avukattan destek almanızı öneririz.
